Միշել Մոնտեն․ Կեսարի մի ասույթի մասին

Եթե մենք գոնե երբեմն հաճույք գտնեինք մեզ զննելու մեջ, և այն ժամանակը, որ վատնում ենք ուրիշներին դիտելու և մեզ չվերաբերող բաներին ծանոթանալու վրա, օգտագործեինք ինքներս մեզ ուսումնասիրելու համար, ապա իսկույն կհասկանայինք, թե որքան անհուսալի ու փխրուն է շինված մեր «ես»-ը։

Մի՞թե անկատարության զարմանալի վկայությունը չէ որևէ բանով հարկ եղածին պես գոհանալու մեր անկարողությունը, ինչպես նաև այն հանգամանքը, որ անգամ ցանկությամբ ու երևակայությամբ մենք ի վիճակի չենք ընտրել մի բան, որ ամենից անհրաժեշտն է մեզ։ Այդ մասին պարզորոշ վկայում է երկու փիլիսոփաների մշտնջենական կատաղի վեճը՝ թե ինչն է մարդու համար գերագույն բարիք, որը տակավին շարունակվում է և կշարունակվի հավերժ, չգտնելով ոչ լուծում, ոչ հաշտություն։

«․․․ քանի դեռ մենք չունենք այն, ինչին ձգտում ենք, մեզ թվում է, թե այդ բանը գերազանցում է ամեն ինչին, բայց ձեռք բերելով, մենք սկսում ենք նույնպիսի կրքոտությամբ ցանկանալ ինչ-որ ուրիշ բան ( լատ․)»։

Ինչի հետ էլ ծանոթանանք, ինչից էլ հաճույք վայելենք, միշտ զգում ենք, որ դա մեզ չի գոհացնում և ագահորեն ձգտում ենք դեպի ապագան, դեպի անհայտը, քանզի ներկան մեզ չի հագեցնում․ իմ կարծիքով, ոչ թե նրա համար, որ այն չունի հագեցնող ոչինչ, այլ այն պատճառով, որ հագենալու մեր բուն եղանակներն անառողջ են ու անկանոն։

«Երբ նա (Էպիկուրը) տեսավ, որ մահկանացուներն ունեն անհրաժեշտ գրեթե ամեն բան և նույնիսկ նրանք, ովքեր հարուստ են, մեծարված ու հարգված և ծնող են բարի համբավ վայելող որդիների, այնուամենայնիվ հոգում ու սրտում տանջալից տագնապ են կրում, իսկ նրանց հոգին ակամայից անձնատուր է լինում դառնաղետ գանգատների, նա հասկացավ, որ ամբողջ չարիքը հենց անոթի մեջ է, որը ինչ-որ վնասվածք ունի և փչացնում է իր մեջ լցվող ամենաթանկարժեք հեղուկը (լատ․)»։

Մեր փափագն անկայուն է և անհուսալի․ այն ի վիճակի չէ ոչինչ պահել, ի վիճակի չէ թույլ տալ, որ մի բանով հարկ եղածին պես գոհանանք։ Մարդը, կարծելով, թե պակասը բուն իրերի մեջ է, սկսում է կլանել ու հափշտակել ուրիշ այնպիսի բաներ, որոնք մինչ այդ չի ճանաչել, որոնց դեռևս չի ծանոթացել, նա իր ցանկություններն ու հույսերը նպատակամղում է դրանց, հարգում ու մեծարում դրանք, ինչպես այդ մասին ասել է Կեսարը․ «Այսպիսին է մեր էությունը բնորոշող արատը․ անտեսանելի, թաքուն, և չճանաչված բաները մեզանում ծնում են թե՛ ավելի մեծ հավատ, թե՛ ավելի սաստիկ վախ (լատ․)»։